Bổ nhiệm và chuẩn bị

Ngày 15 tháng 6 năm 2013, Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm linh mục Anphong Nguyễn Hữu Long, hiện là Giám đốc Đại Chủng viện Xuân Bích - Huế làm Giám mục phụ tá Giáo phận Hưng Hoá, hiệu tòa Gummi di Bizacena.[22][23] Cùng được bổ nhiệm còn có giám mục Tân cử Phêrô Nguyễn Văn Viên, giám mục phụ tá Giáo phận Vinh.[17][24]

Ngày 10 tháng 7 năm 2013, tại Tòa Giám mục Giáo phận Hưng Hóa, Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long đã đến thăm giáo phận Hưng Hóa trong cương vị mới. Tiếp Giám mục Long có giám mục chính tòa Giáo phận Hưng Hoá Gioan Maria Vũ Tất, linh mục Phêrô Phùng Văn Tôn – Tổng đại diện Giáo phận Hưng Hóa, linh mục Antôn Nguyễn Gia Nhang – Đại diện Giám mục vùng Phú Thọ, các linh mục Quản hạt, các linh mục trong Hạt Sơn Tây và Hòa Bình, các chủng sinh, các nữ tu dòng Mến Thánh Giá và đại diện giáo dân giáo xứ Sơn Tây. Linh mục Phùng Văn Tôn thay mặt mọi thành phần giáo phận Hưng Hoá chào đón và chúc mừng Giám mục phụ tá Anphong.[25]

Khi được hỏi nêu cảm nhận về Giáo phận Hưng Hoá, giám mục Nguyễn Hữu Long cho biết Giáo phận Hưng Hóa rất rộng lớn, địa hình trùng điệp, đi lại khó khăn, kinh tế kém phát triển. Giáo phận có 71 linh mục, nhưng chỉ còn 61 vị hoạt động do có 5 linh mục hưu và 5 linh mục du học chịu áp lực lớn và quá tải trước nhu cầu mục vụ của 200.000 giáo dân tại các vùng rải rác khác nhau. Giám mục Long nhận định Giáo phận Hưng Hóa đáng thương và đáng quan tâm về mọi mặt.[26]

Báo Công giáo và Dân tộc cho rằng việc bổ nhiệm Giám mục Nguyễn Hữu Long nơi giáo phận Hưng Hóa và dự định thành lập giáo phận mới Tuyên Quang là dấu hiệu cho sự chuyển động và phát triển của Giáo hội nơi vùng Tây Bắc tổ quốc trong thời gian tới".[26]

Khi được hỏi về sự chuẩn bị với sứ vụ giám mục, giám mục tân cử Nguyễn Hữu Long cho biết ông chưa có sự chuẩn bị và đặt mình dưới sự hướng dẫn của giám mục chính tòa Vũ Tất cũng như học hỏi đường lối từ giám mục Tất cũng như các linh mục nơi đây.[12]

Lễ tấn phong

Thánh lễ tấn phong Giám mục của Tân giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long được tổ chức tại nhà thờ chính tòa Sơn Lộc - giáo phận Hưng Hóa vào ngày 6 tháng 9 năm 2013. Phần nghi thức tấn phong giám mục chủ sự bởi vị Chủ phong là Giám mục Gioan Maria Vũ Tất, Giám mục chính tòa và hai vị phụ phong là các giám mục: Giuse Châu Ngọc Tri, Giám mục chính tòa Giáo phận Đà Nẵng và Phêrô Nguyễn Văn Khảm, Giám mục phụ tá Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Hiện diện trong Lễ tấn phong còn có Tổng giám mục Leopoldo Girelli, Đại diện Tòa Thánh không thường trú tại Việt Nam, Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Hà Nội Phêrô Nguyễn Văn Nhơn – Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, Tổng giám mục đô thành Tổng giáo phận Huế Phanxicô Xaviê Lê Văn Hồng,...[27] với sự có mặt đông đủ của các giám mục từ 20[28] hoặc 26 giáo phận khắp Việt Nam, hơn 300 linh mục triều và dòng, đông đảo nam nữ tu sĩ và giáo dân trong cũng như ngoài Giáo phận.[27][29]

Giám mục Long chọn khẩu hiệu giám mục là Mang vào mình mùi chiên trích trong bài giảng của Giáo hoàng Phanxicô vào thứ Năm Tuần Thánh năm 2013, khẩu hiệu làm ngạc nhiên rất nhiều người vì đa số các giám mục đều lấy khẩu hiệu từ Kinh Thánh.[30] Nói về khẩu hiệu của mình, giám mục Nguyễn Hữu Long cho rằng Mang vào mình mùi chiên có ý nghĩa ngụ ý việc gần gũi của người mục tử đối với chiên, có thể hiểu thêm nghĩa bóng là nhận lấy niềm vui, nỗi buồn của mọi người như của mình. Ông cho rằng nhiệm vụ giám mục là nhiệm vụ mang mùi của giáo dân đến với Chúa cũng như ngược lại. Ông cũng cho biết mình sống theo châm ngôn này bằng cách đến với các giáo dân ở miền núi cũng như đồng bằng, người Kinh cũng như người dân tộc và quan sát, lắng nghe, đồng cảm để cầu nguyện và sẻ chia với họ.[31]

Công tác mục vụ

Trong thời gian tại giáo phận Hưng Hóa, giám mục chính tòa Gioan Maria Vũ Tất đảm nhận việc quản trị, nên giám mục Nguyễn Hữu Long đi lại nhiều nơi trong giáo phận. Thời gian ông dành cho các chuyến thăm mục vụ ở vùng sâu vùng xa nhiều hơn thời gian ông trú tại Tòa Giám mục.[32]

Việc mục vụ tại giáo phận Hưng Hóa tập trung vào các điểm chính: Đối thoại để chính quyền công nhận đạo Công giáo là một tổ chức hoạt động hợp pháp. Trong thời gian đối thoại, cần làm đơn "Đăng ký Sinh hoạt Tôn giáo ngoài nơi thời phượng" và chờ chuẩn thuận để tổ chức mục vụ cho giáo dân H’Mông. Thứ hai, trước tình cảnh khó khăn, huấn luyện các giáo dân người H'Mông nòng cốt để họ dạy bảo giáo lý cho nhau, chủ sự cầu nguyện,... khi không có linh mục thường trực. Ngoài ra, trước tình cảnh khó khăn, ngoài mục vụ, cần có công tác bác ái, giúp đỡ người nghèo khổ, đau yếu, bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Giáo phận gửi các tu sĩ và chủng sinh đến hỗ trợ người dân tộc vào mùa hè để nâng cao dân trí và dân sinh bằng các việc cụ thể như dạy họ đọc và viết tiếng H'Mông, các kiến thức vệ sinh cơ bản, tránh kết hôn sớm (tảo hôn) và xa rời các tập tục xấu, dạy nhân bản cho thiếu nhi. Ở một số địa điểm thuận lợi, giáo phận cho mở cửa các nhà nội trú, hỗ trợ địa điểm và lương thực để thúc đẩy các học sinh dân tộc đến trường.[33]

Trong thời gian mục vụ tại giáo phận Hưng Hóa, nhiều lần Giám mục Nguyễn Hữu Long cần cuốc bộ, vượt đèo và suối để đến với các cộng đoàn dân tộc.[34] Trong chuyến đi cứu trợ, hình ảnh vị giám mục vác trên lưng túi quà cho cộng đoàn tại đây là bánh mì, xắn quần trên đầu gối, lội qua dòng nước chảy xiết và bình dị thổi bong bóng cho các trẻ em dân tộc gây ấn tượng trong cộng đồng người Công giáo.[8] Trong các chuyến mục vụ, giám mục Long thường mang quà cho các cộng đoàn giáo dân khó khăn, người lớn thì là thuốc bổ, trẻ em thì quà là bong bóng hay bánh trái. Trong chuyến đi mục vụ, giám mục Long không câu nệ, hòa đồng và bình dị, tự tay thực hiện các công việc đời thường như rửa chén, pha trà.[7]

Giai đoạn 2013 – 2014

Cuối tháng 10 năm 2013, Hội đồng Giám mục Việt Nam nhóm họp, tin tưởng bầu chọn giám mục Nguyễn Hữu Long đảm nhận vai trò Chủ tịch Ủy ban Loan Báo Tin Mừng thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam nhiệm kì từ năm 2013 đến năm 2016.[5][35]

Sau khoảng thời gian dài sắp xếp từ khi lãnh nhận nhiệm vụ tại giáo phận Hưng Hóa, giám mục Nguyễn Hữu Long đã đến thăm và làm việc tại địa bàn tỉnh Điện Biên vào hai ngày 27 và 28 tháng 2 năm 2014. Đại diện cho giám mục chính tòa Vũ Tất, giám mục Long đã có buổi gặp gỡ chính quyền tỉnh Điện Biên. Nội dung buổi gặp gỡ là trao đổi các vấn đề liên quan đến việc thành lập các cơ sở tôn giáo trên địa bàn tỉnh. Đoàn giáo sĩ được đón tiếp tại Sở nội vụ tỉnh bởi ông Lê Hữu Khang, Giám đốc Sở Nội vụ cùng các cán bộ mảng tôn giáo. Ông Khang ghi nhận đề nghị này và cho biết sẽ có hướng cụ thể, đảm bảo quyền tự do tôn giáo cho giáo dân. Sau buổi làm việc, giám mục Long cùng đoàn đã đến thăm một số di tích lịch sử của tỉnh và cử hành một số lễ tại các giáo điểm tại Điện Biên.[36]

Từ ngày 26 tháng 28 tháng 3 năm 2014, phái đoàn giáo phận Hưng Hóa do giám mục Gioan Maria Vũ Tất và giám mục Nguyễn Hữu Long dẫn đầu đi cùng một số linh mục đã đến chào thăm chính quyền 2 tỉnh Lào Cai và Lai Châu. Tại tỉnh Lai Châu, giám mục Vũ Tất đến việc xin cho xây dựng các cơ sở tôn giáo và tại tỉnh Lào Cai để cập đến việc giải phóng khuôn viên nhà thờ Sapa và xin thành lập các cơ sở tôn giáo trên địa bàn. Trên đường đi, đoàn cũng thực hiện dâng lễ ở một vài nhà thờ mà họ đi qua.[37][38] Sau chuyến thăm này, giám mục Long tiếp tục chuyến đi mục vụ tại tỉnh Yên Bái và cử hành một số lễ trên địa bàn.[39]

Cuối tháng 4 năm 2014, giám mục Nguyễn Hữu Long dự Họp Hội đồng giám mục Việt Nam Thường niên và ở lại Đại chủng viện Huế một tuần để giảng dạy chủng sinh. Sau đó, ngày 1 tháng 5, ông đã đến thăm Dòng Thánh Tâm Huế và dâng lễ đồng tế lễ kính Thánh Giuse Thợ. Cùng đồng tế với ông có linh mục Bề trên tổng quyền Antôn Huỳnh Đầy, linh mục phó Bề trên G. Êmilianô Đỗ Minh Liên, các linh mục trong Ban Cố vấn, linh mục quản xứ Bến Ngự và linh mục đặc trách mục vụ Bệnh viện.[40]

Ngày 18 tháng 9 năm 2014, giám mục Nguyễn Hữu Long cùng ba giám mục người Việt Nam khác là Giuse Trần Văn Toản, Giuse Đinh Đức Đạo và Phêrô Nguyễn Văn Viên tiếp kiến với giáo hoàng Phanxicô trong khuôn khổ cuộc tiếp kiến chung của 94 tân giám mục đến từ 49 quốc gia Truyền giáo sau hai tuần bồi dưỡng tại Rôma.[41]

Cuối tháng 11 năm 2014, giám mục Long tiếp tục đi thăm mục vụ tại tỉnh Điện Biên. Trong chuyến đi mục vụ này, giám mục Long cử hành nhiều thánh lễ, ban Bí tích Thêm sức cho các thiếu nhi Công giáo, tham dự Tuần Chầu lượt tại các giáo xứ và giáo điểm trong địa bàn tỉnh.[42]

Giai đoạn 2015 – 2016

Ngày 17 tháng 1 năm 2015, Nguyễn Hữu Long đến Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, tham gia chia sẻ bữa cơm thiên đường tại đây.[35] Đầu tháng 2 cùng năm, giám mục Nguyễn Hữu Long đến giảng dạy "huấn đức" tại Đại chủng viện Thánh Giuse Hà Nội. Chủ đề ông giảng dạy tại buổi gặp này là vấn đề truyền giáo. Giám mục Long nhận định việc truyền giáo còn ì ạch, kém hiệu quả, việc gia nhập đạo Công giáo chủ yếu do Hôn nhân, đồng thời khuyên nhủ các chủng sinh phải có nhiệt huyết truyền giáo.[43]

Nhân dịp mùa Chay, tháng 3 năm 2015, giám mục Nguyễn Hữu Long cùng đoàn các linh mục thực hiện chuyến mục vụ tại tỉnh Lai Châu. Tại đây, ngoài các sinh hoạt tôn giáo như giải tội, cử hành lễ, trao các Bí tích, đoàn còn hỗ trợ gạo cho các người nghèo tại xã San Thàng.[44] Nhân chuyến thăm mục vụ tại tỉnh Điện Biên vào đầu tháng 4 năm 2015, phái đoàn do Giám mục Nguyễn Hữu Long dẫn đầu đến làm việc tại Uỷ ban Nhân dân tỉnh. Tại buổi làm việc, phái đoàn tu sĩ đề nghị được thành lập giáo xứ trên địa bàn tỉnh Điện Biên.[45]

Ngày 13 tháng 12 năm 2015, giám mục Nguyễn Hữu Long cử hành lễ khai mạc Năm Thánh Ngoại thường về Lòng Thương Xót tại Nhà thờ đá Sapa.[46]

Mùa Tết Bính Thân 2016, giám mục Long quyết định thực hiện chuyến thăm mục vụ xuyên Tết, đến với các giáo dân trên địa bàn hai tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang.[47] Sau Tết, cuối tháng 3, ông cùng đoàn các linh mục quyết định đi mục vụ tại tỉnh Điện Biên. Các nghi lễ quan trọng trong mùa Phục sinh được cử hành tại các giáo điểm xa xôi này. Chuyến mục vụ này là lần đầu tiên các giáo sĩ Công giáo được phép đến với giáo dân H'Mông vùng biên ải xa xôi. Trước đây, việc cho giáo sĩ Công giáo tiếp cận vùng này là không được phép.[48]

Trong tháng 6 năm 2016, ông đã nhiều lần thay thế giám mục chính tòa Vũ Tất trong công việc chủ tế lễ nhận giáo xứ của các linh mục tân quản xứ của khắp các giáo xứ trên địa bàn như: giáo xứ Mộ Xuân (ngày 3 tháng 6),[49] giáo xứ Bằng Giã (ngày 4 tháng 6),[50] giáo xứ Đồng Cạn (ngày 6 tháng 6),[51]... theo đúng như lịch trình đã phân chia bằng nhau với giám mục chính tòa Vũ Tất như đã thông cáo trước đó.[52]

Ngày 15 tháng 6 năm 2016, giám mục Nguyễn Hữu Long chủ sự lễ hành hương Năm Thánh, đồng tế với có linh mục Tổng Đại diện Phêrô Phùng Văn Tôn, các linh mục Giuse Nguyễn Văn Hùng, Giuse Hoàng Thế Mỹ và Phêrô Khanh Trần Minh Khải, CMC., ngoài ra còn có Phó tế Giuse Vũ Công Phường. Ông xin giáo dân cầu nguyện cho Giám mục Gioan Maria Vũ Tất trong ngày kỷ niệm 6 năm tấn phong giám mục và cho ông trong ngày kỷ niệm được bổ nhiệm làm Giám mục Phụ tá Giáo phận Hưng Hóa. Trước đó, ông đã chia sẻ mục vụ với hơn 230 tu sĩ dòng Mến Thánh Giá Tại Thế tại nhà thờ chính tòa Sơn Lộc.[53]

Ngày 30 tháng 8 năm 2016, giám mục Nguyễn Hữu Long, với cương vị Chủ tịch Uỷ ban Loan báo Tin Mừng có bài thuyết trình cho đại diện các dòng tu tại Trung tâm Mục Vụ Tổng giáo phận Sài Gòn với chủ đề “Chung tay Loan Báo Tin Mừng đến vùng ngoại vi".[54] Cuối tháng 10 cùng năm, Hội đồng Giám mục Việt Nam nhóm họp và bầu chọn lại các cương vị. Tại lần họp này, các giám mục vẫn quyết định chọn giám mục Nguyễn Hữu Long làm Chủ tịch Ủy ban Loan báo tin mừng nhiệm kì 2016 – 2019.[6]

Giữa tháng 11 năm 2016, Nguyễn Hữu Long đến cơ sở Tu đức của Đại chủng viện Hà Nội tại Phát Diệm. Tại đây, giám mục Long gặp gỡ và nói chuyện với các chủng sinh lớp Tu Đức, tiểu chủng sinh thuộc Tiểu chủng viện thánh Phaolô Phát Diệm. Nôi dung buổi gặp, giám mục Long nói về khó khăn của Giáo phận Hưng Hóa và thúc đẩy tinh thần truyền giáo của các chủng sinh.[55]

Giai đoạn 2017 - 2018

Tháng 5 năm 2017, đoàn giáo sĩ giáo phận Hưng Hóa do giám mục chính tòa Vũ Tất và giám mục phụ tá Nguyễn Hữu Long dẫn đầu đến Tòa giám mục giáo phận Thái Bình để tham gia khóa thường huấn linh mục giáo tỉnh Hà Nội năm 2017.[56]

Cuối tháng 10, đầu tháng 11 cùng năm, giám mục Long dẫn đoàn các linh mục đi mục vụ tại các giáo họ của nhiều giáo xứ thuộc giáo hạt Yên Bái. Trong chuyến đi, nhiều lần giám mục Long đến nhà thăm các giáo dân, đặc biệt là các người nghèo và người già neo đơn.[57] Mùa giáng sinh năm 2017, giám mục Long thực hiện chuyến thăm mục vụ các giáo điểm tại vùng Mường La Và Sông Mã – Sơn La.[58][59][60][61] Trên đường, đoàn ghé qua thành phố Sơn La, khắp nơi vang các bài hát giáng sinh quen thuộc và không khí lễ hội xóa nhòa khoảng cách tôn giáo. Tuy nhộn nhịp không khí giáng sinh, chính quyền tại nơi đây chưa công nhận đạo Công giáo là một tổ chức được hoạt động hợp pháp.[59]

Cuối tháng 2 và đầu tháng 3 năm 2018, giám mục Nguyễn Hữu Long cùng với Hội đồng Giám mục Việt Nam tham dự chuyến đi Ad Limina, viếng thăm Tòa Thánh và các Thánh bộ liên quan. Nguyễn Hữu Long cùng toàn thể các giám mục đi Ad Limina đã có cuộc gặp gỡ Giáo hoàng vào ngày 5 tháng 3 cùng năm.[62] Ngay sau chuyến đi Ad Limina, ngày 20 tháng 3, giám mục Nguyễn Hữu Long thực hiện chuyến thăm mục vụ và làm việc với chính quyền tỉnh Lai Châu. Nội dung buổi làm việc, giám mục Long đề cập việc thực hiện công việc thành lập các giáo xứ, sinh hoạt ổn định và hợp pháp của giáo dân trên địa bàn tỉnh như thống nhất giữa chính quyền tỉnh với Tòa Giám mục Hưng Hóa cuối năm 2014 là tạo lộ trình hướng đến việc thành lập các giáo xứ. Để thực hiện cam kết, chính quyền tỉnh công nhận giáo điểm Xéo Sin Chải để thử nghiệm vào năm 2015, nhưng sau đó, đến tận thời điểm diễn ra cuộc gặp, các giáo điểm khác chưa được công nhận. Ông Phó Chủ tịch Tống Thanh Hải ghi nhận đề nghị trên và đánh giá cao sự đóng góp người Công giáo trên địa bàn tỉnh.[63]

Giữa tháng 7 năm 2018, cơn bão số 3 gây lũ quét gây thiệt hại nghiêm trọng đến với các giáo dân trong giáo phận. Sau một tuần mưa lũ khiến đất sạt lở nghiêm trọng, giám mục Nguyễn Hữu Long quyết định đến thăm hỏi vào sáng ngày 27 tháng 7 năm 2018. Để đến được nơi chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất là các giáo dân người dân tộc H'Mông thuộc giáo họ Sùng Đô, giáo xứ Vĩnh Quang, ông đã vượt 20 km đường đồi núi bằng xe máy, sau đó đi bộ trong nhiều giờ.[64]

Tuần cuối cùng tháng 11 năm 2018, giám mục Long cùng đoàn các linh mục đoàn tổ chức chuyến đi mục vụ tại tỉnh Điện Biên.[65] Tuần vọng Giáng sinh đến lễ Giáng sinh, Giám mục Long tổ chức chuyến đi thuần túy các công việc mục vụ Mùa Giáng sinh, tại các giáo họ và giáo xứ khác nhau trên địa bàn huyện Phù Yên (tỉnh Sơn La), Văn Chấn, Trạm Tấu (tỉnh Yên Bái).[66]